af vef mast.is

Hver einast ræktandi/einstaklingur hefur í raun sína eigin skilgreiningu á þessum hlutum. Og að sjálfsögðu sínar eigin ástæður fyrir þeim ákvörðunum sem þeir gera í ræktun sinni. Ég reyni hér að gera ykkur grein fyrir mínu viðhorfi til þessara hluta, en ég er ekki vísindamaður, og ég er líka alveg viss um að það eru ekki allir sammála mér. Ég ætla því að byrja hér á allra umdeildustu aðferðinni.

Inn-ræktun

Í fyrsta lagi, þá er mín skilgreining á innræktun þegar paraðir eru afar náskyldir einstaklingar, t.d. faðir við dóttur, sonur við móður eða alsystkin. Og hafið í huga að ég er hér að tala um innræktun sem val ræktanda… semsagt ekki slys.

Það eru aðallega tvær ástæður fyrir því að ræktandi gæti valið að inn-rækta, önnur er að ræktandi er að reyna að “festa inni” ákveðna góða eiginleika, útlit og/eða hæfileikar, ræktunardýrs, þ.e. gera ræktunardýrið einsleitara og með meiri erfðafestu. Von ræktandans í þessu tilfelli væri því að ná fram góðum einstaklingum í sinni ræktun. Þannig ræktunardýr myndi þá gefa áfram einsleitari eiginleika/útlit.

Hin ástæðan er sú að ræktandi vill reyna að fá fram í dagsljósið falda arfgenga galla. Með því að para saman afar náskylda einstaklinga þá ert þú að vinna með mikið takmarkaðri “genapoll”, og þ.a.l. eru mikið meiri líkur á því að faldir gallar, t..d heilsufarsgallar, komi fram í afkvæmum. Ef þannig einstaklingar koma fram í gotinu, þá veitir það ræktandanum í raun ómetanlegar upplýsingar um þá földu galla sem ræktunardýrin hans bera með sér, og ekki bara ræktandum heldur líka öllum öðrum ræktendum sem að eru að rækta þessa tegund…… vegna þess að góður ræktandi liggur að sjálfsögðu ekki á svona upplýsingum.

Svona upplýsingar, þegar ekki er legið á þeim, eru ómetanlegar hverju hundakyni og eru mikilvægt tól í þeirri vinnu að rækta heilbrigðara, langlífara og “týpiskara” hundakyn.

Er inn-ræktun þá í lagi?

Mitt álit er að ekki eigi að fordæma eða afskrifa inn-ræktun alfarið. Þessi aðferð getur verið ómetanlegt tól…. en einungis í AFAR, AFAR, takmörkuðum mæli og einungis þá hjá ræktanda með AFAR, AFAR víðfeðma þekkingu á sínu hundakyni og þeim hundum sem hann er að vinna með. Þetta er alls ekki eitthvað sem ætti að gera reglulega eða í skilingslausu tómi.

Svo ég komi með dæmi þar sem svona gæti nýst ræktanda afar vel.
Ofurrakki er í eigu ákveðins ræktanda sem að hefur verið að rækta sína hunda og er búinn að koma sér upp ákveðinni línu. Ræktandinn hefur ræktað reglulega undan nokkrum tíkum og hefur einnig nokkra rakka í sinni eigu sem eru notaðir bæði á hans tíkur og annarra. Nú, Ofurrakki hefur gert það afar gott á sýningum síðan hann var bara unghundur, hann hefur afar góða skapgerð og heilbrigði er einnig gott, hann er semsagt framúrskarandi einstaklingur sinnar tegundar.

Hann er núna 4 ára gamall og hefur verið eftirsóttur til ræktunar, og verið notaður á ófáar tíkur. Og núna eru einstaklingar undan honum komnir á þann aldur að farið er að rækta undan þeim og búið að gera heilsufarspróf á þeim, mjaðma/olnbogamyndanir, augnskoðanir eða hvað það sem þessi tegund þarf til. Og þessi afkvæmi reynast öll koma afar vel út (útlit, heilsufar og skapgerð) og eru komin inn í ræktunaráætlanir annarra ræktenda.

Þegar hér er komið, þá telur ræktandinn sig vita nokkuð vel hverjir erfðaeiginleikar Ofurrakka og móður hans séu….þau eru bæði óvenju góð eintök sinnar tegundar á margan hátt. En, sumir eiginleikar eru bara svo vel faldir eða sjaldgæfir að þeir hreinlega koma ekki fram við venjubundna ræktun. Það eru margir einstaklingar undan þessum vinsæla hundi á leið út í ræktun….getur verið að einhversstaðar leynist tímasprengja sem Ofurrakki laumaði með til afkomenda sinna ásamt öllum góðum eiginleikunum?

Ein leið til að finna út úr því er að gera eina eða tvær innræktunarparanir og fylgja þeim nákvæmlega eftir. Gefum okkur að Ofurrakki sé paraður við móður sína (sem er eins og áður sagði óvenju gott eintak sinnar tegundar, og hefur reynst góð ræktunartík og alltaf gotið án nokkurra vandkvæða og skilað af sér góðum einstaklingum) Segjum að t.d. einn hvolpurinn úr þessu innræktunargoti greinist með PRA eins ár gamall, þá VEIT ræktandinn að Ofurrakki er arfberi fyrir þennan sjúkdóm…og ALLIR einstaklingar undan honum eru að minnsta kosti með 50% líkur á því að vera það líka.

Fyrir suma ræktendur væri þetta næg ástæða til að taka þessa hunda alfarið út úr ræktun hjá sér. Aðrir ræktendur gætu samt haldið hundinum inni í ræktun en passað sig þá á því að para á móti einstklingum sem afar ólíklegt er að beri þennan sjúkdóm með sér. Hvort heldur sem er gert, upplýsingarnar sem öfluðust vegna þessarar innræktunar eru ómetanlegar.

Hvað er þá svona hræðilegt við inn-ræktun?

Það eru margar og ítarlegar rannsóknir sem benda til þess að ítrekaðar inn-ræktanir valdi m.a. minni frjósemi og framkalli veikari einstaklinga, líkamlega og andlega. Maður styrkir nefnilega ekki bara góðu eiginleikana heldur þá slæmu líka, og endurtekin inn-ræktun hefur ákveðin áhrif á genapakka einstaklinganna, sem við skiljum ekki að fullu.

Línu-ræktun

Línu-ræktun er einfaldlega þegar að paraðir eru eistaklingar sem eiga sameiginlegan einn eða fleiri forfeður. Það eru til margar tegundir línu-ræktunar, hún fer t.d. oft afar nálægt því að vera inn-ræktun, t.d. þegar verið er að para afa eða ömmu við barnabarni, hálfsystkin eða föðurbróður við bróðurdóttur svo dæmi séu nefnd. En afar algengt er t.d. að sjá sama afa hjá pöruðum ræktunardýrum, þá er verið að byggja upp ræktunina á þessum ákveðna einstakling, og þar sem að hann kemur a.m.k. tvisvar fyrir í ættbókinni þá ætti hann þ.a.l. að eiga meira í erfðaeiginleikum einstaklingsins en hinir einstaklingarnir sem koma þar fram.

Algengasta aðferðin sem notuð er í línu-ræktun, er þegar að ákveðinn einstaklingur er notaður sem miðjupunktur. Það er, hver pörun er gerð með það í huga að sem mest erfist af eiginleikum þessa ákveðna einstaklings. Markimiðið væri að ná fram góðum eiginleikum hans/hennar, en í leiðinni að fá inn einstaklinga til að styrkja veikari hliðar hans/hennar. Því lengra aftur í ættbók sem einstaklingurinn er því lengri tíma tekur að byggja upp línuræktun á eiginleika þessa ákveðna einstaklings, góður ræktandi er nefnilega ekki að rækta einstaklinginn í akkúrat næsta goti, heldur er hann að plana got langt fram í tímann og er að horfa til heildarinnar og einstaklinga í framtíðinni. Einnig er hægt að línurækta á ákveðið par einstaklinga, hvort sem þeir sjálfir hafi verið einhverntíma paraðir eða ekki.

Maður verður að vera afar meðvitaður um arfgengi, það er ekki nóg að hafa bara þessa venjulegu þriggja ættliða ættbók í höndunum þegar parað er, það er algert lágmark að hafa fimm ættliði á hreinu, ekki bara einstaklingana heldur líka öll gotsystkin… og það getur verið óskaplegur fjöldi einstaklinga.

Nú… er þá línu-ræktun góð eða slæm?

Hún getur verið hvoru tveggja. Línu-ræktun er sú aðferð sem langflestir áhugaræktendur nota. Þessi aðferð gerir þeim kleyft að gera sér betri grein fyrir kostum og göllum sinna ræktunardýra. Þetta er líka aðferð til að fá traustari og jafnari got, þar sem lítið er af óvæntum uppákomum. Einnig er þetta aðferð til að rækta út galla og fá “týpískari” hunda.

Á hinn bóginn, ef maður er að vinna með lítinn stofn, eins og t.d. íslenska fjárhundinn, þá gæti áhættan verið t.d. minnkandi frjósemi og meira veikburða einstaklingar. Vegna þess að þrátt fyrir að nokkuð þétt línuræktun geti virkað vel í einhvern tíma hjá ákveðnum ræktanda, þá er spurning hvernig það kemur út í heildina og til langs tíma litið.

Óskyld ræktun

Óskyld-ræktun er pörun einstaklinga sem eru, það best maður sér, óskyldir. Þ.e. engir sameiginlegir forfeður í 3 ættliða ættbók eða kannski mögulega einn sameiginlegur forfaðir í 4 ættliða ættbók, meiri skyldleiki en það er línu-ræktun. En, einnig þarf ræktandinn að sjálfsögðu að vera meðvitaður um gotsystkin o.þ.h. skyldleiki getur verið mikill þrátt fyrri að ekki séu sömu einstaklingar í ættbók.

Þegar parað er óskylt, þá reynir ræktandi eftir fremsta megni að finna t.d. rakka sem styrkir kosti tíkurinnar og vegur upp þá galla sem tíkin eða sú lína sem tíkin er af, hefur. OG passar sérstaklega að ekki sé verið að para á móti mögulegum arfgengum sjúkdómum sem tíkin gæti, eða er vitað að tíkin ber með sér.

Nú….er þá óskyld ræktun góð eða slæm?

Hvorutvegga… (hissa?) Wink

Kostirnir við óskylda-ræktun eru að oftar koma heilbrigðari einstaklingar úr þannig gotum, sérstaklega ef mikið er vitað um fjölskyldur beggja einstaklinga sem paraðir eru.

Þessi “þynning” á genum arfgengra sjúkdóma er þó tvíeggjað sverð.. þótt mögulega komi heilbrigðari einstaklingar úr þessu ákveðna goti, þá gætir þú líka verið að dreifa ákveðnum sjúkdómagenum víðar um stofninn, sem gæti þá orðið til þess að sjúkdómurinn gæti skotið upp kollinum einhverjum kynslóðum seinna.

Got verða líka ekki eins “fyrirséð” og byggjast upp af “ójafnari” einstaklingum en í línu-ræktun. Í stað þess að t.d. 30% af gotinu séu kannski afar góðir einstaklingar, eða svokallað “show potential” þá færðu kannski bara 10% af gotinu sem þú gætir hugsað þér að halda áfram með. Þetta þarf að sjálfsögðu ekki að vera, gotið getur verið virkilega jafnt og gott, en líkurnar eru manni samt frekar í óhag í þessum efnum.
Og ef þú færð góðan einstakling úr óskylda gotinu, þá ertu ekki með eins einsleitan einstakling og úr línu-ræktuðu goti. Það er mun erfiðara að sjá fyrir erfðaeiginleikana sem slíkur einstaklingur kemur áfram í afkvæmi sín, og minni líkur eru á því að fá áfram ákveðna eiginleika, þ.e. erfðafestan er minni.

Þannig að, óskyld ræktun, er ekki fyrir þá sem að vilja ná ákveðnum árangri á sem stystum tíma. En, þegar þetta er gert af kunnáttu þá gefur þetta oft heilbrigðari einstaklinga og styrkir stofninn.

Og… ég verð að koma þessu að. Óskyld ræktun er alls ekki bara einhverjir tveir óskyldir einstaklingar. Margir “bakgarðs” ræktendur, sakir þekkingarleysis sins, gagnrýna áhugaræktendur fyrir línu-ræktun og kalla inn-ræktun (sem er í raun afar sjaldgæf). Þessir “ræktendur” segja grobbnir og staðfastir að það sé sko engin úrkynjun vegna inn-ræktunar hjá þeim, þeirra ræktunarhundar séu sko alls óskyldir. Málið er bara að þegar paraðir eru tveir óskyldir einstaklingar án ítarlegrar þekkingar á ættum þeirra og genauppbyggingu, þá gefur slík pörun yfirleitt mikið slakari niðurstöðu en línu-ræktunin hjá áhugaræktandum, sem að ver mestum frítíma sínum í að kynna sér ættir og einstaklinga ræktunardýra sinna og planar got langt fram í tímann.

Málið er að allar þessar aðferðir eiga fullkominn rétt á sér, og bestur árangur næst þegar þær eru allar notaðar… í viðeigandi mæli. Ég myndi t.d. alls ekki vilja sjá öll got þétt línu-ræktuð, né heldur alveg óskyld, það myndi ekki leiða til neins góðs.

Eru þá ekki allir með þetta á hreinu… Very Happy

Vil þó taka fram að við erum í raun afar skammt á veg komin í erfðafræði hundins, og mögulega verða komin einföld próf í framtíðinni sem að maður getur notað og séð þá hvort ákveðinn einstaklingur er beri fyrir ákveðnum hlutum, varðandi t.d. heilbrigði eða útlit, en þangað til verður kunnátta ræktandans að vera það sem treyst er á
_________________
Kveðja
Gromsari

Parvóvírusinn (Parvoviral Enteritis) eða smáveirusótt getur valdið alvarlegum veikindum í hvolpum og hundum. Vírussýkingin getur verið væg en líka mjög alvarleg og getur leitt til dauða ef hundurinn fær enga meðferð. Ef sýkingin er væg, getur smitaður hundur verið að dreifa vírusnum þar sem hann kemur við. Smit berst með saur og koma einkenni hjá nýsmituðum hundi oft fyrst fram eftir 7-10 daga. Talið er að smit geti borist frá hundi sem er að ná sér eftir sýkingu í allt að mánuð.

Það er því allra hagur að fækka og draga úr smitleiðum og temja sér ákveðin vinnubrögð í sambandi við dýrahald - að hirða alltaf upp eftir eigið dýr. Amk. er þá ekki smita að berast frá því þó svo að það geti fengið í sig smit.

Vírusinn þarf hjálp annarra fruma til að framleiða fleiri vírusa (hann er einungis erfðaefni - DNA) og nýtir til þess þær frumur í líkamanum sem fjölga sér hratt t.d í þörmum, beinmerg og vefjum. Hann hvetur hverja frumu til mikillar framleiðslu og á endanum springur hún. Nýjir vírusar dreifast um og setjast að í nýjum frumum og framleiða fleiri vírusa. Þessi árás á þarmana veldur því að hundinum verður óglatt, hann ælir og fær mikinn blóðugan niðurgang. Vökvatap er mikið og dýralæknar gefa oft mjög veikum hvolpum og hundum vökva í æð þar sem meltingavegurinn þarf að fá tíma til að jafna sig.

Þar sem vírusinn ræðst á beinmergsfrumur, fækkar líka þeim hvítu blóðkornum sem þær framleiða. Ónæmiskerfi hundsins getur hrunið og hann verður næmari fyrir öllum bakteríusýkingum.

Bólusetning við smáveirusótt dregur úr líkum á að hundur veikist alvarlega en er ekki vörn gegn því að hundur fái sóttina eða veikist. Hafið samráð við dýralækni um bólusetningu.

Almennt um smitleiðir
Hafa ber í huga að smit berast milli hunda með beinum og óbeinum hætti.

Beinu leiðirnar:
Munnvatn (slef eða sleikja/vera sleiktur)
Saur
Þvag
Hár eða feldur (maurar og sveppasýkingar)
Stýrur úr augun eða eyrnamergur

Óbeinu leiðirnar:
Smit í umhverfi - með saur, þvagi, hárum/feldi, sníkjudýr
Af okkar höndum
Af áhöldum, td burstum og greiðum, matar og vatnsdöllum
Smit úr óhreinsuðum búrum
Loftborið smit - hnerri eða hósti annarra dýra

Til að hafa smithættu í lágmarki er hægt að:
Hafa bólusetningar á hreinu og endurnýja reglulega þær sem þarf.
Ormahreinsa reglulega og þegar ástæða þykir til
Forðast manna/hundamót amk um tíma
Viðhafa hámarkshreinlæti við umgengni við hvolpa svo smit berist ekki á milli með snertingu, áhöldum og/eða fatnaði

Útrunnin bólusetning / ormahreinsun, streita eða opin sár draga úr möguleikum voffanna okkar til að yfirvinna sýkingar og smit.
_________________
Stubbyr

Aldur og öldrun

Ég var að lesa uppáhaldsblaðið mitt en í því er ágæt grein um öldrun.
Þar er farið í gegnum þær breytingar sem verða, meðal annars á sjón, heyrn, lyktarskini, hormónum, þvagrás, hjarta og æðakerfi, lungum, lifur, heila, líðum, feldi og hegðun. Þeir birta meðal annars þessa töflu um aldur hunda í mannárum og aðra styttri en mjög svipaða. Það er þó mælt með því að fylgjast með öllum hundum upp úr 7 ára aldri.

Ég ætla að tæpa á nokkrum atriðum og bæti kannski einhverju við á næstu dögum.

Skinn og feldur.
Húð hunda eldist svipað og mannanna en í stað þess að fá hrukkur verður húð þeirra minna teygjanleg. þornar aðeins og feldurinn verður gisnari. Þetta er ástæða þess að eldri hundar eru viðkvæmari fyrir kulda og snöggum hitabreytingum en þeir sem yngri eru.

Heyrn
Það er algengt að heyrnin dali og fari versnandi. Það er ekki hægt að endurheimta heyrnina.

Sjón
Margir hundar fá ský á augastein sem dregur úr sjón þeirra. Þetta er eins mismunandi hjá hundum eins og þeir eru margir en flestir virðast þó geta bjargað sér ágætlega, þrátt fyrir að sumir verði nánast blindir

Lyktarskyn
Lyktarskin minnkar og því dregur úr löngun til að kynnast nýjum stöðum, hundar verða varkárari, eru síður fyrir ævintýraleit og áhugi þeirra á nýjungum í mat minnkar verulega. Þeir hafa misst það sem áður veitti þeim mikilvægan stuðning.

Hormón
Áhrifa þess að dregur úr hormónaframleiðslu virðast helst koma fram í feldi og eins eru einhverjar líkur á að skjaldkirtilshormón fari að verða of mikil eða of lítil, bent á að láta skoða það reglulega.

Liðir
Með aldrinum minnkar vökvinn sem smyr liðina og þetta getur verið sársaukafullt fyrir hundinn við hreyfingu. Auk þess fer slit á liðum að koma fram á þessum aldri og bólgur geta farið að segja til sín.

Þvagrásarkerfið
Öldrun getur átt þátt í að það fer að bera á þvagleka eða að hundur getur ekki haldið í sér lengi. Þetta á sér nokkrar orsakir, td. vegna sársauka við að pissa, minni stjórn á vöðvum sem styðja við blöðruna eða það er aukning í vatnsdrykkju vegna minni getu nýrna.

Hjarta og æðakerfi
Æðakerfi hunda hrörnar ekki líkt og hjá fólki (með fituútfellingum í slagæðum) þó hæfni þess til að flytja blóð minnki. Það er mælt með því að láta hlusta hjarta árlega, tvisvar á ári væri enn betra.

Lungu
Teygjanleiki lungna minnkar og getan þar með sem leiðir til þess að hundur vill ekki beita sér til hins ýtrasta. Það er mælt með því að láta dýralækni hlusta lungun ef hundur er tregur til að hreyfa sig, verður móður eða á erfitt með að ganga langar vegalengdir.

Lifrin
Lifrin er stæsta hreinsistöðin og breytingar á henni vegna ýmissa efna gerast hægt. Mælt með að láta mæla blóð árlega.

Heilinn
Taugafrumur endurnýjast ekki sérlega vel. Með aldrinum minnka vitrænir hæfileikar og svefntruflanir aukast (sofa óvenju djúpt eða vakna á röngum tíma). Þetta getur virkað sem minnisleysi, að vera tímabundið ringlaður og að missa áhuga á að taka þátt í því sem fjölskyldan er að gera. 32% 11 ára hunda sýndu þessi einkenni en allir hundar sem voru 16 ára og eldri.

Hegðun
Það eru nokkur hegðunarmynstur sem verða áberandi við öldrun og mörg þeirra eru tengd minni líkamlegri getu. Margir eldri hundar virka skapillir eða skapverri og vilja fá að vera í friði. Þeir geta vikað ringlaðir örðu hvoru og óreglulegur svefn þeirra getur truflað alla fjölskylduna. Í sumum hundum verður líka minnkuð geta til að stilla líkamshitann af og þeir þola ekki sama hita eða kulda og áður.

Það sem hægt er að gera (Anti-aging basics)

Það er margt hægt að gera til að auka þægindi og bæta heilsu hunda.

Forðast þá streitu sem hefur áhrif á hundinn. Fyrir suma eru td. öfgar í hita/kulda, straumur gesta (sérstaklega barna), breyting á daglegum venjum eða jafnvel nýr hvolpur á heimilinu of mikið álag, þó aðrir virðist yngjast upp. Gefðu hundinum alltaf tækifæri á að draga sig í hlé á rólegri stað.

Gefa gæðafóður sem hæfir aldri og tegund, eitthvað sem er bragðgott með auðmeltanlegum próteinum.

Vítamín og bætiefni geta hjálpað til, sérstaklega A, C og E vítamín og Omega3 fitusýrur.

Hæfileg hreyfing og líkamsrækt við hæfi er skylda og hefur læknandi áhrif á hvert og eitt líffæri í líkamanum. Auk þess er ýmislegt til sem bætir líðan vegna gigtar og líðverka.

Heilabrot og þrautir örva heilann og hjálpa til við að viðhalda heilsu og vitsmunum.

Ekki gleyma að strjúka og klappa hundinum, dagleg snerting eða nudd getur reynst töfralausn.

Hafðu í huga líffæri sem eru í meiri áhættu en önnur, láttu líta á hundinn og líttu svo á heildarmyndina, þarf að gera eitthvað til að viðhalda heilsu eða í það minnsta hvað þarf að forðast sem myndi valda heilsubresti.
_________________
Stubbyr

S	M	Þ	M	F	F	L
Júní 2025
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30

Efni

Innflutningur hunda og katta :)

af vef mast.is

Ítarefni

Inn-ræktun, línu-ræktun, óskyld-ræktun ?

Parvó

Aðalfundur og hundaganga.

Aldur og öldrun

Upplýsinga listi yfir dýralæknastofur fengið að láni á hunaspjall.is

Kynningartími í hundafimi 24 mars kl 19-20

Kraftur í Eyjamönnum

Inga R Gudgeirsdottir

Stöð 2 fréttir MHH suðurlandi

Enn og aftur hundaganga á Selfossi.

Heimsóknir

Flettingar

Annað

Höfundur

Nýjustu færslur

Myndaalbúm

Innskráning

Innskráning: